Autor: Magdalena Węgrzyn

Prosta spółka akcyjna – ułatwienie dla przedsiębiorców?

1 lipca 2021 roku weszła w życie nowelizacja Kodeksu spółek handlowych, która przewiduje nową spółkę kapitałową – prostą spółkę akcyjną (PSA). W założeniu miała ona stanowić prostą, odformalizowaną formę działalności gospodarczej, ale czy rzeczywiście tak jest?

Wielu prawników twierdzi, że jest to spółka, po którą przedsiębiorcy będą sięgać najrzadziej. Mimo mnogości rozwiązań ułatwiających życie przedsiębiorcy, sama ilość przepisów może rodzić liczne wątpliwości i problemy.

Założenie prostej spółki akcyjnej

Znaczną dogodność stanowi prosta i mało kosztowna procedura założenia spółki, bowiem wystraczająca jest rejestracja online. Prosta spółka akcyjna może być również zarejestrowana w sposób tradycyjny, natomiast jeśli będzie tworzona w oparciu o wkłady niepieniężne to taka umowa spółki wymaga formy aktu notarialnego. Spółka ta może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym. Prostą spółkę akcyjną mogą utworzyć także osoby prawne, m.in. inne spółki. Jedynym zastrzeżeniem jest brak możliwości zawiązana PSA przez jedną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Założenie prostej spółki akcyjnej

W przeciwieństwie do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej, prosta spółka akcyjna nie posiada kapitału zakładowego, tylko kapitał akcyjny, który musi wynosić co najmniej 1 zł. Jest to jedynie wartość prawna, a nie wartość w wymiarze ekonomicznym, a co za tym idzie prawa korporacyjne wynikające z akcji oddzielają się od kapitału, a akcje nie posiadają wartości nominalnej. W praktyce oznacza to, iż akcjonariusz, który wniósł wkład o wartości 10 000 zł, będzie mógł objąć taką samą liczbę akcji, jak akcjonariusz, który wniósł wkład o wartości 0 zł. Wszystko zależy od indywidualnej decyzji akcjonariuszy, bowiem to oni sami ustalają podział akcji.

Przepisy Kodeksu spółek handlowych pozostawiają przedsiębiorcy swego rodzaju swobodę kształtowania ustroju majątkowego spółki, np. poprzez możliwość wniesienia do spółki wkładu w postaci pracy i świadczenia usług, brak restrykcji co do wypłat z kapitału akcyjnego. Ponadto, nowe regulacje przewidują, że wkłady do prostej spółki akcyjnej mogą przybierać formę pieniężną, oraz co stanowi novum, niepieniężną mającą postać niezbywalnego prawa o wartości majątkowej lub świadczenia pracy. Oznacza to, że akcjonariuszem może zostać osoba, której wkład będą stanowić same umiejętności lub posiadana wiedza. Ściśle ekonomicznie rzecz ujmując, tego rodzaju wkład jest bezwartościowy, nie podlega wycenie, ani nie wlicza się do kapitału akcyjnego.

Obrót akcjami

Dodatkowym atutem PSA jest uproszczony obrót akcjami, gdyż nie jest już konieczna wizyta u notariusza, jak w przypadku spółki z o.o., a transakcja może nastąpić w formie dokumentowej, np. przez pocztę elektroniczną lub inne komunikatory. Zatem akcje PSA mogą być obciążane oraz zbywane w formie, która uprzednio była niedopuszczalna. Forma dokumentowa ma znacznie mniej sformalizowany charakter, gdyż do jej zachowania nie jest obligatoryjne złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie. Jednakże obrót i emisja akcji podlega rejestracji w rejestrze akcjonariuszy, którego prowadzenie spółka powierza podmiotowi uprawnionemu do prowadzenia rachunków papierów wartościowych albo notariuszowi.

Ukształtowanie systemu organów w spółce

Kolejnym udogodnieniem płynącym z nowych regulacji dotyczących prostej spółki akcyjnej jest możliwość ukształtowania systemu organów w spółce w sposób dualistyczny (zarząd i rada nadzorcza), oraz monistyczny (rada dyrektorów). W przypadku wyboru systemu dualistycznego, w przeciwieństwie do spółki akcyjnej, utworzenie rady nadzorczej jest fakultatywne. Rada sprawuje nadzór nad działalnością  spółki, jednakże nie ma ona prawa wydawać zarządowi poleceń o charakterze wiążącym. System monistyczny pochodzi wprost z systemu anglosaskiego. Ustanawia się radę dyrektorów, która będzie stanowić organ spółki łączący kompetencje zarówno zarządu, jak i rady nadzorczej. Zastanawiające jest w jakim celu wprowadzono obce rozwiązania do naszego systemu prawnego. Autorzy owych zmian twierdzą, że jest to ułatwienie dla inwestorów z Wielkiej Brytanii, czy USA, dla których rada dyrektorów jest rozwiązaniem normalnym i powszechnie znanym.

Likwidacja spółki

Jeżeli chodzi o procedurę likwidacji PSA jest ona zbliżona do likwidacji spółki akcyjnej, a mianowicie następuje po przeprowadzeniu procedury likwidacyjnej, z chwilą wykreślenia spółki z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Novum stanowi wcześniej nieznana możliwość przejęcia całego majątku spółki przez oznaczonego akcjonariusza, jeżeli spełnione zastaną dwa warunki: walne zgromadzenie wyrazi na to zgodę uchwałą podjętą większością ¾ głosów, oddanych w obecności akcjonariuszy reprezentujących co najmniej połowę ogólnej liczby akcji oraz sąd rejestrowy wyda zezwolenie na takie przejęcie. W dniu wykreślenia spółki z rejestru akcjonariusz przejmujący wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki PSA.

Odpowiedzialność za zobowiązania spółki

Z chwilą wpisu do rejestru PSA staje się osobą prawną, a zatem za zaciągnięte zobowiązania odpowiada własnym majątkiem. W stosunkach zewnętrznych akcjonariusze z samego swojego uczestnictwa w prostej spółce akcyjnej nie odpowiadają względem wierzycieli za zobowiązania spółki. Oznacza to, że ryzyko prawne jakie ponoszą akcjonariusze występuje tylko w zakresie zainwestowanego w spółkę kapitału. Odpowiedzialność jest ponoszona zarówno w sytuacji, w której akcjonariusz jest piastunem organu zarządzającego, kontrolnego, albo zarządzająco-kontrolowanego  spółki, a także w sytuacji, w której akcjonariusz ma bierną pozycję inwestora. Warto również podkreślić, że w sytuacji, gdy egzekucja wobec PSA będzie niemożliwa, członkowie zarządu (w przypadku modelu monistycznego – rady dyrektorów) ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki.

Wątpliwości dotyczące nowych regulacji

Trzeba też zwrócić uwagę na rodzące się wraz z nowymi rozwiązaniami wątpliwości. Trudna do zrozumienia regulacja dotycząca kapitału akcyjnego, kosztowny rejestr akcjonariuszy oraz ponad 130 przepisów dotyczących PSA, wcale nie przywodzi na myśl uproszczonych rozwiązań. Nowe w systemie prawnym rozwiązania potrzebują czasu by wejść w nawyk przedsiębiorcom i zacząć funkcjonować w częstej praktyce.

Z drugiej strony zniesienie ograniczeń, takich jak minimalny kapitał zakładowy albo wprowadzenie podejmowania uchwał za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, a także mniejsze rygory dotyczące organów spółki, mogą być poczytywane jako mniej bezpiecznie, a co za tym idzie potencjalni inwestorzy mogą mieć obawy dotyczące ulokowania w takiej spółce swojego kapitału.